Đàn kalimba – Nhạc cụ mang đậm chất nghệ thuật truyền thống từ châu Phi – đã trở thành lựa chọn của nhiều người yêu nhạc. Bài viết sẽ giới thiệu về nguồn gốc, các loại đàn phổ biến, cùng những lời khuyên hữu ích khi chọn và bảo quản đàn.
Mục lục
Đàn Kalimba là gì?
Kalimba là một nhạc cụ dân gian xuất xứ từ châu Phi, còn được gọi là “thumb piano” hay “đàn ngón tay.” Cái tên “Kalimba” xuất phát từ tiếng Shona của người Zimbabwe, mang nghĩa là “nhạc cụ nhỏ có thể tạo ra âm nhạc.” Kalimba là một phần trong dòng nhạc cụ truyền thống châu Phi như mbira, với âm thanh nhẹ nhàng, êm dịu, thích hợp cho việc chơi độc tấu hoặc đệm cho các bản nhạc.
Đàn Kalimba có lịch sử lâu đời, xuất hiện từ hơn 3.000 năm trước tại các vùng đất phía nam sa mạc Sahara. Ban đầu, nó được làm từ tre và sử dụng trong các nghi lễ tôn giáo hoặc lễ hội của các bộ lạc. Sau khi người châu Âu bắt đầu tiếp cận nhạc cụ này, nó dần được cải tiến về mặt cấu trúc và âm thanh để phù hợp với thị hiếu của người chơi ở phương Tây.
Vào thế kỷ 20, nhạc cụ này trở nên phổ biến trên toàn thế giới nhờ các nhà sản xuất nhạc cụ phương Tây, đặc biệt là nhà nghiên cứu âm nhạc Hugh Tracey. Ông đã cải tiến và đặt tên nó là “Kalimba,” với thiết kế thân gỗ, phím kim loại để tạo ra âm thanh rõ ràng và phong phú hơn, giúp người chơi dễ dàng tiếp cận.
Cấu tạo của đàn Kalimba
Kalimba có cấu tạo rất đơn giản, nhưng chính sự đơn giản này lại tạo nên sự độc đáo cho nhạc cụ. Nó bao gồm một hộp cộng hưởng (thân đàn) thường được làm từ gỗ, cùng các thanh kim loại (phím) có độ dài khác nhau gắn lên mặt trước của thân đàn. Khi ngón tay cái bấm vào các thanh kim loại, âm thanh sẽ vang lên.
- Phím đàn: Các phím thường được làm từ thép không gỉ và được sắp xếp theo thứ tự từ cao đến thấp. Số lượng phím phổ biến là 5, 10, 17 phím.
- Thân đàn: Thân đàn được làm từ nhiều loại gỗ khác nhau, chẳng hạn như gỗ mahogany hoặc gỗ tre. Một số Kalimba hiện đại còn có thêm lỗ thoát âm để tăng cường âm vang.
- Gối đàn: Gối đàn thường làm từ gỗ, có hai phần: Gối tròn (Đặt phía trên, giúp cố định phím đàn) và Gối vuông (Đặt phía dưới, giữ chắc phím đàn).
- Thanh rung: Thanh rung là thanh kim loại đặt ở gối đàn dưới, tạo điểm tiếp xúc trực tiếp với phím đàn, giúp độ rung trở nên mạnh mẽ và đều.
- Thanh chặn Z: Thanh chặn Z làm từ kim loại, gắn ở giữa hai gối đàn, có hình dạng chữ Z: Nó giúp bẻ cong phím đàn, giữ phím chắc chắn, tạo nên âm thanh đặc trưng của Kalimba.
- Lỗ cộng hưởng (mặt trước): Lỗ cộng hưởng có ở Kalimba dạng hộp, tương tự như thùng đàn guitar, giúp khuếch đại âm thanh.
- Lỗ thoát âm (mặt sau): Lỗ thoát âm chỉ có ở Kalimba hộp, thường có hai lỗ ở mặt sau để tạo kỹ thuật “wah wah” bằng cách bịt và thả liên tục khi chơi đàn, tạo hiệu ứng âm thanh độc đáo.
- EQ: Một số đàn Kalimba được trang bị EQ để kết nối với loa, phù hợp cho biểu diễn hoặc thu âm.
Các loại đàn Kalimba phổ biến
Kalimba hiện nay có nhiều loại khác nhau, từ thiết kế, chất liệu đến số lượng phím. Việc hiểu rõ các loại đàn Kalimba sẽ giúp bạn lựa chọn được cây đàn phù hợp với nhu cầu và sở thích cá nhân. Dưới đây là những loại đàn Kalimba phổ biến nhất hiện nay.
Kalimba truyền thống và hiện đại
– Kalimba truyền thống: Được biết đến từ hàng nghìn năm trước, Kalimba truyền thống được làm từ tre và không có hộp cộng hưởng. Âm thanh phát ra nhẹ nhàng, mộc mạc, thường được sử dụng trong các nghi lễ, buổi tụ họp của các bộ lạc châu Phi. Mặc dù không có âm vang lớn như những phiên bản hiện đại, Kalimba truyền thống mang đậm tính văn hóa và lịch sử.
– Kalimba hiện đại: Được cải tiến để đáp ứng nhu cầu âm nhạc đa dạng, Kalimba hiện đại thường có thân làm từ gỗ và hộp cộng hưởng, giúp âm thanh vang và rõ ràng hơn. Nó thường đi kèm các phím kim loại chất lượng cao, giúp người chơi dễ dàng tạo ra những giai điệu êm ái, trong trẻo. Kalimba hiện đại cũng được sản xuất hàng loạt với nhiều mức giá khác nhau, từ dòng bình dân cho đến cao cấp.
So sánh các loại gỗ làm đàn Kalimba
– Kalimba gỗ mahogany: Đây là loại gỗ phổ biến nhất trong sản xuất Kalimba hiện đại. Gỗ mahogany giúp âm thanh ấm áp và phong phú hơn, mang lại cảm giác chơi thoải mái. Kalimba làm từ gỗ mahogany có độ bền cao, thích hợp cho người chơi từ cơ bản đến nâng cao.
– Kalimba gỗ tre: Loại Kalimba này thường nhẹ hơn và có âm thanh sắc bén hơn so với gỗ mahogany. Kalimba từ gỗ tre phù hợp với những người thích sự tinh tế và mộc mạc, nhưng vẫn muốn có âm thanh rõ ràng và tươi sáng.
– Kalimba gỗ koa: Gỗ koa có giá trị cao hơn và mang đến âm thanh trong trẻo, phong phú, thích hợp cho những người chơi chuyên nghiệp. Ngoài ra, đàn Kalimba từ gỗ koa thường có vẻ ngoài đẹp mắt với màu sắc và vân gỗ độc đáo.
Các kích thước và số lượng phím khác nhau của đàn Kalimba
– Kalimba 5 phím: Đây là loại nhỏ nhất, phù hợp cho trẻ em hoặc người mới bắt đầu. Với 5 phím, đàn dễ chơi, âm thanh dễ kiểm soát, giúp người mới nhanh chóng làm quen với nhạc cụ.
– Kalimba 10 phím: Loại này thường được những người mới chơi chọn lựa vì dễ chơi nhưng vẫn đủ khả năng tạo ra các giai điệu cơ bản. Với 10 phím, người chơi có thể thử nghiệm những bài nhạc đơn giản và cảm nhận được âm thanh đầy đủ hơn so với loại 5 phím.
– Kalimba 17 phím: Đây là loại phổ biến nhất, phù hợp cho cả người mới và người chơi trung cấp. Với 17 phím, đàn có khả năng chơi được nhiều giai điệu phức tạp hơn, âm thanh phong phú và đa dạng. Đây cũng là loại Kalimba có nhiều tùy chọn về thiết kế và chất liệu.
– Kalimba 21 phím hoặc hơn: Loại này thường dành cho những người chơi chuyên nghiệp. Số lượng phím lớn giúp mở rộng khả năng chơi các bản nhạc phức tạp và tinh tế hơn. Kalimba 21 phím hoặc hơn thường được làm từ chất liệu cao cấp và có giá thành cao.
Cách chọn đàn Kalimba phù hợp
Khi lựa chọn một cây đàn Kalimba, điều quan trọng là bạn phải xem xét kỹ lưỡng nhu cầu cá nhân, kỹ năng chơi nhạc và sở thích về âm thanh. Dưới đây là những yếu tố cần cân nhắc khi chọn đàn Kalimba phù hợp.
1. Số lượng phím
Số lượng phím trên đàn Kalimba ảnh hưởng đến khả năng chơi và sự đa dạng của giai điệu. Đối với người mới bắt đầu, các loại đàn Kalimba có từ 5 đến 10 phím sẽ dễ dàng hơn để làm quen và tập chơi. Tuy nhiên, nếu bạn muốn thử thách bản thân hoặc đã có kinh nghiệm, loại 17 hoặc 21 phím sẽ mang lại nhiều lựa chọn âm thanh và cho phép bạn chơi các bản nhạc phức tạp hơn.
2. Chất liệu của đàn
Chất liệu của thân đàn ảnh hưởng lớn đến chất lượng âm thanh. Kalimba được làm từ gỗ mahogany thường cho âm thanh ấm áp và trầm bổng, trong khi Kalimba từ gỗ tre hoặc koa lại tạo ra âm thanh sáng và rõ nét hơn. Tùy vào sở thích cá nhân, bạn có thể chọn loại chất liệu mang lại âm thanh mà mình yêu thích.
3. Hộp cộng hưởng hoặc không
Kalimba có hai loại chính: loại có hộp cộng hưởng và loại không có hộp cộng hưởng. Loại có hộp cộng hưởng giúp tăng cường âm lượng và độ vang, thích hợp cho người muốn có âm thanh mạnh mẽ. Trong khi đó, loại không có hộp cộng hưởng có âm thanh nhẹ nhàng hơn, phù hợp để chơi trong không gian yên tĩnh hoặc sử dụng trong các buổi diễn âm nhạc nhỏ.
4. Thiết kế và kích thước
Kalimba có nhiều kiểu dáng và kích thước khác nhau. Những loại nhỏ gọn, dễ cầm sẽ phù hợp cho trẻ em hoặc người mới chơi, trong khi các loại lớn hơn thường dành cho người chơi chuyên nghiệp và có kỹ năng cao. Ngoài ra, bạn cũng có thể lựa chọn các mẫu Kalimba có thiết kế đẹp mắt hoặc màu sắc yêu thích để tăng thêm cảm hứng khi chơi.
5. Thương hiệu và giá thành
Kalimba từ các thương hiệu uy tín thường có chất lượng tốt hơn và được làm từ vật liệu cao cấp. Tuy nhiên, giá thành cũng sẽ cao hơn. Nếu bạn chỉ mới bắt đầu hoặc không muốn đầu tư quá nhiều, các loại Kalimba có giá thành hợp lý từ các thương hiệu phổ biến cũng là lựa chọn tốt. Đối với người chơi lâu năm hoặc chuyên nghiệp, một cây Kalimba cao cấp có thể đáp ứng được yêu cầu về âm thanh và độ bền.
⇒ Xem thêm: Cách bảo quản đàn Kalimba
Bảo quản và bảo dưỡng đàn Kalimba
Việc bảo quản và bảo dưỡng đàn Kalimba đúng cách không chỉ giúp kéo dài tuổi thọ của nhạc cụ mà còn giữ cho âm thanh luôn trong trẻo và rõ ràng. Dưới đây là một số nguyên tắc cơ bản giúp bạn chăm sóc và duy trì chất lượng của đàn Kalimba.
1. Giữ đàn ở nơi khô ráo
Kalimba chủ yếu được làm từ gỗ và kim loại, vì vậy độ ẩm là yếu tố có thể gây hại cho nhạc cụ. Bạn nên tránh để đàn ở nơi có độ ẩm cao hoặc tiếp xúc trực tiếp với nước, vì điều này có thể làm hỏng thân đàn gỗ và làm rỉ sét các phím kim loại. Khi không sử dụng, hãy cất đàn trong hộp đựng chống ẩm hoặc sử dụng túi chống ẩm để bảo vệ.
2. Tránh ánh nắng trực tiếp
Ánh nắng mặt trời có thể làm hỏng cấu trúc gỗ của đàn Kalimba, gây ra hiện tượng phai màu, nứt gỗ hoặc làm biến dạng nhạc cụ. Bạn nên giữ đàn ở nơi thoáng mát, tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mạnh.
3. Lau chùi và vệ sinh thường xuyên
Việc lau chùi định kỳ giúp giữ cho đàn Kalimba luôn sạch sẽ và đảm bảo âm thanh không bị ảnh hưởng bởi bụi bẩn. Bạn có thể sử dụng khăn mềm để lau thân đàn và các phím sau mỗi lần sử dụng. Tránh sử dụng các dung dịch vệ sinh chứa hóa chất mạnh, vì chúng có thể làm hỏng lớp hoàn thiện của gỗ và kim loại.
4. Kiểm tra và điều chỉnh phím đàn
Trong quá trình sử dụng, phím đàn Kalimba có thể bị lệch hoặc mất cân bằng, làm ảnh hưởng đến âm thanh. Bạn nên kiểm tra định kỳ và điều chỉnh lại các phím để đảm bảo chúng luôn ở vị trí chính xác. Nếu cảm thấy phím bị lỏng hoặc không phát ra âm thanh đúng, hãy điều chỉnh lại bằng các công cụ chuyên dụng đi kèm.
5. Tránh va đập mạnh
Dù Kalimba có thiết kế đơn giản và khá bền bỉ, nhưng việc va đập mạnh hoặc rơi rớt có thể gây hỏng hóc. Để tránh những tổn thương không đáng có, hãy luôn cẩn thận khi cầm nắm và bảo quản đàn trong hộp hoặc túi đựng đàn khi không sử dụng hoặc khi di chuyển.
⇒ Xem thêm: Cách bảo quản đàn Kalimba
Với thiết kế tinh gọn và âm thanh du dương, đàn Kalimba đã chinh phục hàng triệu người yêu nhạc. Hy vọng bài viết đã giúp bạn có cái nhìn tổng quan, từ việc chọn mua đến bảo quản, để có thể khai thác tối đa tiềm năng của nhạc cụ này.
