Nhắc đến dàn nhạc giao hưởng, chúng ta không thể bỏ qua vai trò của Cello. Là nhạc cụ có âm vực trung, Cello đóng vai trò như cầu nối giữa âm bass trầm hùng và âm thanh cao vút của violin, tạo nên sự hài hòa và cân bằng cho toàn bộ tác phẩm. Bài viết này sẽ đưa bạn đi tìm hiểu về đàn Cello, từ lịch sử hình thành, cấu tạo, đặc điểm âm thanh cho đến phong cách chơi loại nhạc cụ này.
Mục lục
Giới thiệu về đàn Cello
Đàn Cello, hay còn gọi là violoncello hoặc trung hồ cầm, là một nhạc cụ dây thuộc họ vĩ cầm, cùng với violin, viola và double bass. Cello có kích thước lớn hơn violin và viola, và được chơi bằng cách đặt giữa hai chân và dùng vĩ kéo ngang các dây đàn.
Đàn Cello tiêu chuẩn dài 75cm, ngoài ra còn có những loại nhỏ hơn và được kí hiệu bằng những phân số: 7/8, 3/4,1/2,… Cây đàn violoncello tiêu chuẩn mang ký hiệu 4/4. Những cây đàn violoncello lớn hơn size 4/4 có xuất hiện, mặc dù rất ít.
Đàn Cello có nguồn gốc từ thế kỷ 16 ở Ý và là thành viên của gia đình nhạc cụ dây cổ điển, cùng với Đàn Violin, Viola và Double Bass. Ban đầu, nó được gọi là “violoncello”, từ tiếng Ý “violoncello”, có nghĩa là “violin lớn”.
Trong quá trình phát triển ban đầu, Đàn Cello được thiết kế với kích thước nhỏ hơn và dây ít hơn so với ngày nay. Tuy nhiên, vào thế kỷ 17, những nhà sản xuất nhạc cụ như Andrea Amati và Gasparo da Salò đã bắt đầu làm việc để cải thiện cấu trúc và âm thanh của Cello, tạo nên những phiên bản lớn hơn và mạnh mẽ hơn.
Trong thời kỳ Baroque, Đàn Cello chủ yếu được sử dụng như một nhạc cụ đồng hát trong nhóm nhạc chamber và cũng là một phần của dàn nhạc giao hưởng đầu tiên. Vào thế kỷ 18, với sự xuất hiện của những nghệ sĩ lớn như Johann Sebastian Bach, Cello đã trở thành một phần không thể thiếu của âm nhạc cổ điển.
Thời kỳ cổ điển chứng kiến sự thịnh hành của Đàn Cello trong các tác phẩm của những nhà soạn nhạc như Ludwig van Beethoven, Joseph Haydn và Wolfgang Amadeus Mozart. Sự phát triển của kỹ thuật chơi và cải tiến về thiết kế đã giúp Cello trở thành một nhạc cụ linh hoạt, có khả năng thể hiện nhiều cảm xúc và phong cách âm nhạc đa dạng.
Với lịch sử dày đặc và vai trò không thể phủ nhận trong âm nhạc, Đàn Cello không chỉ là một nhạc cụ mà còn là một biểu tượng của nghệ thuật và văn hóa âm nhạc cổ điển.
Cấu tạo đàn Cello
Cello bao gồm các bộ phận chính:
Thân
Hộp của đàn Cello chủ yếu được làm từ gỗ, trong khi một số phiên bản hiện đại có thể được chế tạo từ sợi carbon. Một cây Cello truyền thống thường có mặt trước làm từ gỗ vân sam, trong khi mặt sau, hai bên và cổ thường được làm từ gỗ thông. Một số loại gỗ khác như bạch dương và liễu cũng được sử dụng cho mặt sau và hai bên của đàn. Tuy nhiên, các cây Violoncello giá rẻ thường có hai mặt được làm bằng ván ép.
Cả hai mặt của đàn thường được làm thủ công, nhưng các phiên bản giá rẻ thường được sản xuất bằng máy. Để tạo hình cho hai bên của đàn, gỗ thường được đun nóng và uốn quanh các khuôn. Nhìn từ phía trước, thân của đàn Cello có thể chia làm ba phần: phần trên (vai đàn) và phần dưới (mông đàn) mở rộng, trong khi phần giữa hẹp và được giới hạn bởi hai chữ C quay lưng vào nhau. Hai khe hình chữ S và ngựa đàn thường nằm ở gần trung tâm của thân đàn.
Cổ đàn, hộp chốt và cuộn xoắn ốc
Trên thân đàn Cello, phần đầu tiên là cổ đàn, tiếp theo là hộp chốt và cuộn xoắn ốc. Cổ đàn, hộp chốt và cuộn xoắn ốc thường được chế tác từ một mảnh gỗ nguyên. Bàn phím được gắn liền với cổ đàn và kéo xuống đến phần giữa của thân đàn.
Nơi tiếp nối giữa bàn phím và hộp chốt có một dải gỗ nhô lên, được gọi là mấu, để giữ dây đàn. Hộp chốt thường có bốn chốt lên dây. Cuộn xoắn ốc là một bộ phận truyền thống của các nhạc cụ dây. Thường sử dụng gỗ mun để làm các chốt lên dây, bàn phím và mấu, ngoài ra cũng có thể sử dụng các loại gỗ khác có màu sắc tối như hoàng dương hoặc hồng mộc.
Chốt mắc dây và chân đế
Chốt mắc dây và chân đế được gắn ở phần dưới của thân đàn Cello. Chốt mắc dây truyền thống thường được làm từ gỗ mun hoặc các loại gỗ có màu sắc tối, tuy nhiên ngày nay chúng cũng có thể được làm từ nhựa hoặc vật liệu tổng hợp. Chúng vừa giúp kết nối dây đàn với thân đàn, vừa cung cấp khả năng điều chỉnh độ căng dây một cách chính xác và chính xác.
Chân đế thường được làm từ kim loại hoặc sợi carbon và có thể điều chỉnh. Phần mũi của chân đế tiếp xúc với sàn thường được làm nhọn và có thể được bọc bằng cao su, nhằm giữ cho đàn Cello không bị trượt khi đặt trên sàn.
Ngựa đàn và 2 khe chữ S
Ngựa đàn, một mảnh gỗ hoặc nhựa, nâng dây đàn lên trên mặt đàn và truyền dao động của dây đến que chống và thanh dọc bên trong. Ngựa đàn không bị cố định chặt vào thân đàn mà được dây đàn giữ ở vị trí chính xác.
Các khe hình chữ S ở hai bên của ngựa đàn đóng vai trò trong việc thổi không khí vào và ra khỏi hộp đàn cello, tạo ra âm thanh. Ngoài ra, các khe hình chữ S cũng cho phép tiếp cận các phần bên trong hộp đàn để tiến hành sửa chữa cần thiết. Thỉnh thoảng, người ta cũng có thể đưa một ống chứa miếng mút được ngâm nước qua khe để duy trì độ ẩm lý tưởng bên trong đàn violoncello.
Những chi tiết bên trong đàn cello
Trong cello, có hai bộ phận quan trọng: que chống và thanh dọc. Que chống được kẹp giữa mặt trước và mặt sau của đàn, trong khi thanh dọc được dán vào bên trong mặt trước, chạy song song với dây đàn.
Ngoài việc gia cố sức chịu lực của mặt đàn, cả hai bộ phận này cũng chịu trách nhiệm truyền dao động của dây xuống thùng đàn.
Âm thanh và Phong cách chơi của đàn Cello
Cello sở hữu âm thanh trầm ấm, du dương và đầy biểu cảm. Âm vực của đàn Cello trải dài từ C2 đến A4, thấp hơn violin một quãng năm. Âm thanh cello vang xa, có khả năng truyền tải nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau, từ êm dịu, du dương đến sôi nổi, mạnh mẽ. Nhờ những đặc điểm này, cello được ví như “giọng hát của con người” trong thế giới âm nhạc.
Đàn Cello có thể chơi theo nhiều phong cách đa dạng, từ cổ điển đến hiện đại. Một số kỹ thuật chơi cello phổ biến bao gồm:
- Pizzicato: Dùng ngón tay búng vào dây đàn để tạo ra âm thanh staccato (ngắt quãng).
- Legato: Chơi các nốt liền nhau để tạo ra âm thanh mượt mà, uyển chuyển.
- Vibrato: Rung ngón tay để tạo ra âm thanh rung, tăng thêm chiều sâu cảm xúc cho bản nhạc.
- Spiccato: Dùng vĩ kéo nảy trên dây đàn để tạo ra âm thanh staccato dồn dập, thường được sử dụng để thể hiện những đoạn nhạc sôi động.
Phong cách chơi đàn cello phụ thuộc vào thể loại âm nhạc và mục đích biểu diễn. Trong âm nhạc cổ điển, cello thường được sử dụng để chơi phần bass, tạo nền tảng cho các nhạc cụ khác. Cello cũng có thể chơi solo hoặc hòa tấu với các nhạc cụ khác trong các tác phẩm thính phòng. Trong âm nhạc hiện đại, cello được sử dụng trong nhiều thể loại như jazz, rock, pop và thậm chí cả nhạc điện tử.
⇒ Tham khảo thêm: Tìm hiểu về các loại nhạc cụ trong dàn nhạc giao hưởng
Qua bài viết này, hy vọng bạn đã có những hiểu biết cơ bản về đàn Cello, từ lịch sử hình thành, cấu tạo, âm thanh cho đến phong cách chơi. Cello là một nhạc cụ độc đáo với âm thanh đầy biểu cảm, đóng vai trò quan trọng trong âm nhạc. Nếu bạn yêu thích âm nhạc và muốn thử sức với một nhạc cụ mới, Cello có thể là một lựa chọn tuyệt vời.
