Tiếng viola trầm ấm, vang vọng luôn ẩn chứa một sức hút khó cưỡng đối với những người yêu âm nhạc. Là “người anh em họ” của violin, viola mang đến những giai điệu du dương, trữ tình, nhưng cũng đầy nội lực và cảm xúc. Bài viết này VietVocal sẽ cùng các bạn tìm hiểu về đàn Viola, cấu tạo, âm thanh, kỹ thuật chơi dành cho nhạc cụ độc đáo này.
Mục lục
Giới thiệu về đàn Viola
Viola, hay còn được gọi là vĩ cầm trầm hoặc trung đề cầm, là một loại nhạc cụ dây cùng họ với vĩ cầm. Về kích thước, viola nằm giữa vĩ cầm và trung vĩ cầm; đơn giản nó là vĩ cầm được phóng to một chút để tạo ra một số nốt trầm mà vĩ cầm không thể thực hiện được.
Đàn Viola đảm nhận vai trò giọng trung trong gia đình violin, nằm ở giữa giọng cao của violin và giọng trầm của violoncello và contrabass. Đối với người ít có kinh nghiệm trong lĩnh vực âm nhạc, việc nhận biết viola và violin có thể gây nhầm lẫn vì chúng tương đối giống nhau về kích thước, dải âm và tư thế khi chơi.
Tuy nhiên, âm sắc của viola có sự khác biệt đáng kể: ấm áp, tối và dày hơn so với âm thanh của violin. Mặc dù vậy, đàn viola thường không nhận được sự chú ý như hai người anh em của nó là violin và violoncello, cả về vai trò và số lượng tác phẩm.
Cấu tạo đàn viola
Không giống như violin, viola không có kích thước tiêu chuẩn. Một cây đàn viola trung bình dài khoảng 40cm.
Thân
Hộp đàn viola thường được làm hoàn toàn bằng gỗ. Một cây viola truyền thống thường có mặt trước làm bằng gỗ vân sam, trong khi mặt sau, hai bên và cổ được chế tạo từ gỗ thông.
Việc chế tạo hai mặt đàn thường được thực hiện thủ công. Để tạo ra hai bên đàn, gỗ được hun nóng và uốn quanh các khuôn. Nhìn từ phía trước, thân viola thường được chia thành ba phần: phần trên và phần dưới mở rộng, phần giữa hẹp giới hạn bởi hai chữ C hướng vào nhau. Hai khe hình chữ S và ngựa đàn thường được đặt ở gần trung tâm của thân đàn.
Cổ, hộp chốt và cuộn xoắn ốc
Phần phía trên của thân đàn viola được gọi là cổ đàn, sau đó là hộp chốt và cuộn xoắn ốc. Cả cổ đàn, hộp chốt và cuộn xoắn thường được làm từ một mảnh gỗ nguyên. Kết nối với cổ đàn và kéo dài xuống giữa thân đàn là bàn phím.
Bàn phím thường là một thanh gỗ cong về hai bên, thường là gỗ thông, được gắn với cổ đàn. Khu vực nối giữa bàn phím và hộp chốt có một miếng gỗ lồi lên, được gọi là mấu, giúp giữ dây đàn.
Hộp chốt thường có 4 chốt lên dây. Cuộn xoắn ốc là một phần truyền thống của các nhạc cụ dây. Thông thường, gỗ mun được sử dụng để làm các chốt lên dây, bàn phím và mấu, còn có thể sử dụng các loại gỗ khác có màu sắc đậm như hoàng dương hoặc hồng mộc.
Chốt mắc dây và chân đế
Chốt mắc dây được đặt ở phần dưới của thân đàn viola. Chúng thường được làm từ gỗ mun hoặc các loại gỗ màu tối khác, tuy nhiên ngày nay cũng có thể làm từ nhựa hoặc các vật liệu tổng hợp. Chốt mắc dây không chỉ dùng để kết nối dây với thân đàn mà còn có thể được sử dụng để điều chỉnh dây với độ chính xác và biên độ hẹp.
Ngựa đàn và hai khe chữ S
Ngựa đàn là một phần được làm từ gỗ hoặc nhựa, được đặt dưới dây đàn viola để nâng chúng lên trên mặt đàn và truyền âm thanh từ dây đến que chống và thanh dọc bên trong. Ngựa đàn không được cố định chặt vào thân đàn mà được dây đàn giữ ở vị trí chính xác.
Các khe hình chữ S ở hai bên của ngựa đàn cho phép không khí lưu thông vào và ra khỏi hộp đàn, góp phần tạo ra âm thanh. Hơn nữa, những khe này cũng giúp dễ dàng tiếp cận các phần bên trong hộp đàn khi cần phải sửa chữa.
Dây đàn
Trước đây, dây đàn viola thường được chế tạo từ ruột của động vật như ngựa, trâu, bò, hoặc cừu. Tuy nhiên, hiện nay, dây đàn có thể được làm từ ruột động vật, thép, hoặc các vật liệu tổng hợp và được phủ bên ngoài bằng dây kim loại.
Người chơi viola thường phải thay dây khi chúng không còn sản xuất âm thanh và độ căng như ban đầu. Do dây La là mỏng nhất, nên chúng cũng dễ bị hỏng và đứt nhất.
Thường thì, dây viola được điều chỉnh với cao độ Do – Sol – Re – La. Tuy nhiên, cũng có những trường hợp đặc biệt khi viola được điều chỉnh với các cao độ khác nhau. Ví dụ, trong bản Sinfonia concertante cho violin, đàn viola và dàn nhạc của Mozart, ông đã yêu cầu dây của nhạc cụ viola được điều chỉnh lên cao hơn nửa cung so với thường lệ.
Những chi tiết bên trong
Trong cấu trúc bên trong của viola, có hai bộ phận quan trọng: que chống và thanh dọc. Que chống được kẹp giữa mặt trước và mặt sau của đàn viola, trong khi thanh dọc được dán vào bên trong mặt trước, chạy song song với dây đàn. Ngoài việc tăng cường sức chịu lực cho mặt đàn, cả hai bộ phận này còn đóng vai trò truyền dao động từ dây xuống phần hộp của đàn.
Vĩ
Theo truyền thống, cần cây pernambuco (chất lượng cao) hoặc brazilwood (chất lượng thấp hơn) để chế tạo vĩ. Cả hai loại gỗ này đều được lấy từ cây Caesalpinia echinata. Pernambuco là phần gỗ ở trung tâm của cây và có màu sắc tự nhiên đậm hơn. Với đặc tính bền và nặng, cùng với khả năng đàn hồi cao và truyền âm tốt, pernambuco trở thành lựa chọn lý tưởng cho việc chế tạo vĩ.
Dây vĩ truyền thống được làm từ lông đuôi ngựa, nhưng cũng có thể thấy sự sử dụng của lông nhân tạo. Ngày nay, thủy tinh hữu cơ và sợi carbon cũng được sử dụng để làm dây vĩ. Để tăng cường độ ma sát với dây đàn, dây vĩ thường được phủ cô-lô-phan định kỳ. Việc thay dây vĩ định kỳ là cần thiết, chủ yếu để ngăn chặn sự mòn của dây vĩ do tiếp xúc liên tục trong quá trình chơi đàn.
Ngoài ra, cần chú ý đến việc dây vĩ có bị chùng hay không. Dây vĩ được căng đều nhờ một con ốc được gắn ở quai (bộ phận mà người chơi giữ khi chơi đàn).
Kỹ thuật chơi đàn Viola
Kỹ thuật chơi viola tương tự như violin, nhưng có một số điểm khác biệt do kích thước và âm vực của viola lớn hơn.
– Tư thế chơi: Cầm đàn viola giữa vai trái và cằm, có thể sử dụng thêm miếng tựa vai và tựa cằm để cố định. Giữ cơ thể thẳng, thư giãn, tay trái bấm nốt trên cần đàn, tay phải cầm vĩ kéo trên dây đàn.
– Cách bấm nốt: Do kích thước lớn hơn, viola có khoảng cách giữa các ngón tay rộng hơn violin. Khi chơi chúng ta sẽ sử dụng ngón tay trái để bấm nốt trên cần đàn, cần bấm chính xác và chắc chắn để tạo ra âm thanh rõ ràng.
– Cách Kéo vĩ: Kỹ thuật kéo vĩ tương tự như violin, bao gồm kéo dài, kéo ngắn, staccato, pizzicato… người chơi sẽ sử dụng lực tay phù hợp để tạo ra âm thanh mong muốn.
– Kỹ thuật biểu diễn: Viola có thể sử dụng nhiều kỹ thuật biểu diễn như vibrato, legato, staccato, pizzicato… Các kỹ thuật này giúp tăng tính biểu cảm và đa dạng cho âm thanh của viola.
⇒ Tham khảo thêm: Tìm hiểu về những loại nhạc cụ trong dàn nhạc giao hưởng
Hy vọng bài viết trên của VietVocal đã cung cấp cho các bạn những thông tin hữu ích khi tìm hiểu về đàn Viola. Kiểu đàn này không chỉ là “người anh em họ” của violin, mà còn là một nhạc cụ độc lập với âm thanh riêng biệt, đầy sức hút. Hãy dành thời gian khám phá viola, bạn sẽ không phải thất vọng.
